ҚАЗАҚСТАН МЕН ОРТА АЗИЯДАҒЫ PYRUS REGELII REHDER-ДІҢ ҚАЗІРГІ ТАРАЛАУЫН ТАЛДАУ
Ключові слова:
Pyrus regelii, гербарий, таралу картасы, экология, флора, ареал, популяция, өсу аймағы, географиялық нүктелер.
Анотація
- P. regelii түрінің өсуінің қазіргі ауқымын анықтау және таралу картасын жасау мақсатында 1880-2022 жылдары жасақталған ботаникалық ұйымдардың гербарий қорларына талдау жүргізілді. В. Л. Комарова РҒА (LE) - 153 гербарий парағы, Өзбекстан Республикасы (TASH) – 90 гербарий парағы, Плантариум және GBIF сайттарында таралу нүктелері қаралды. Талдау нәтижесінде Қаратау, Батыс Тянь-Шань және Қырғыз Алатауында P. regelii таралуының 56 нүктесі анықтаып, картаға түсірілді, Қырғызстан аумағынан 28 нүкте, Өзбекстаннан 42 нүкте және Тәжікстан аумағынан 8 нүкте белгіленді. P. regelii f.simplicifolia формасы P. regelii f. Koopmani Spath. формасына қарағанда әлдеқайда сирек кездесетіні анықталды. Ортаазиялық алмұрт арасындағы туа біткен будандастырудың мүмкін процестері одан әрі экологиялық-биологиялық және молекулалық-генетикалық зерттеулерді қажет етеді. Экологиялық өсу жағдайларын сыни тұрғыдан қарау кезінде Өзбекстанда аршалар өскен белдеуінде P. regelii түрі оңтүстік, шығыс, оңтүстік-батыс, таулардың солтүстік беткейлерінде бұталы өсімдіктер белдеуінде 34° бұрышпен таралғаны анықталды. P. regelii өсіп келе жатқан топырақ жартасты-ұсақ түйіршікті-қиыршық тасты, популяциялар шатқалдардың экологиялық жағдайына байланысты теңіз белдеуінен 613 м-ден 2600 м-ге дейінгі биіктікте өзендер бойындағы таулы беткейлерде таралған.
