ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЫНДА ӘЛСІЗ ОРМАН ЭКОЖҮЙЕЛЕРІНІҢ МЕТАЛДАР ЖӘНЕ ПЕСТИЦИДТЕРМЕН ЛАСТАНУЫН БАҒАЛАУ

Анотація

Орман экожүйелері биологиялық әртүрлілікті сақтау, климатты реттеу және су ресурстарын қорғауда маңызды рөл атқарады. Алайда соңғы онжылдықтарда олар ауыр металдар мен пестицидтермен ластану сияқты айтарлықтай антропогендік әсерге ұшырауда. Шығыс Қазақстан – тау-кен өндірісі мен қарқынды ауыл шаруашылығы дамыған өңір, бұл топырақта, өсімдіктерде және су көздерінде қауіпті заттардың жиналуына әкеледі.Бұл мақала орман экожүйелерінің ауыр металдармен (Pb, Cd, Zn, Cu) және пестицидтердің қалдықтарымен ластану мәселесін қарастырады. Зерттеу антропогендік жүктеменің әртүрлі дәрежесіндегі бірнеше учаскелерде жүргізілді. Топырақ, өсімдіктер және су үлгілерін алу халықаралық стандарттарға сәйкес жүргізілді. Ауыр металдардың құрамы атомдық-абсорбциялық спектрометрия әдісімен, ал пестицидтердің құрамы газдық хроматография әдісімен анықталды.Зерттеу нәтижелері бірнеше ластаушы заттар бойынша ең жоғары рұқсат етілген концентрациялардың (МРК) айтарлықтай асып кеткенін көрсетті, әсіресе өндірістік кәсіпорындар мен ауыл шаруашылығы алқаптарына жақын аудандарда. Ауыр металдардың жиналуы топырақ құрылымының нашарлауына, оның құнарлылығының төмендеуіне және топырақ микрофлорасының құрамының өзгеруіне әкелетіні анықталды. Сондай-ақ өсімдіктерде ластаушы заттардың жоғары концентрациясы тіркелді, бұл жануарлар мен адамдарға қауіп төндіруі мүмкін. Сонымен қатар, пестицидтердің су экожүйелеріне көшуі ластаушы заттардың одан әрі таралу қаупін көрсетеді.Алынған деректерді талдау негізінде орман экожүйелеріне теріс әсерді азайтуға бағытталған ұсыныстар жасалды. Олардың қатарына ластануды бақылау жүйелерін енгізу, биоремедиация әдістерін қолдану және табиғи ресурстарды тұрақты басқару стратегияларын әзірлеу кіреді. Бұл зерттеу Шығыс Қазақстан экожүйелерін сақтау үшін зиянды заттардың шығарындыларын бақылауды күшейту және экологиялық қорғау шараларын енгізу қажеттілігін растайды.