СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДА АУЫР МЕТАЛДАРМЕН АЭРОТЕХНОГЕНДІК ЛАСТАНУДЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ
Анотація
Бұл мақалада Солтүстік Қазақстан облысындағы ауыр металдармен ауаның және топырақтың ластануына экологическиялық баға беру мәселесі қарастырылады. Ластану деңгейін және ониң қоршаған ортаға әсерін бағалау үшін заманауи аналитикиқ әдістер, соның ішінде картографиялау, статистическилық деректерді өңдеу және салырмастылы талдау қолданылды. Зерттеу барысында ластаушы заттардың концентрации, олардың кеңістіктік таралуы және жергілікті халық үшін ықтимал қауіптері туралы графиклық және кестелік мәліметтер ұсынылған. Ауыр металдармен қоршаған ортаның ластануы олардың тұрақтылығы, биожиналу қабілеті және экожүйелер мен адам денсаулығына уытты әсері салдарынан өзекти мәселе болып табылады. Солтүстік Қазақстан облысы өнеркәсіптік шығарындылар, ауыл шаруашылығы қызметі және көлик қозғалысы сияқты әртүрлі антропогендік факторлардың ықпалына ұшырайды, бұл атмосфера мен топырақтың ластануына алып келеді. Қорғасын (Pb), кадмий (Cd), мырыш (Zn), никель (Ni) және сынп (Hg) сияқты ауыр металдар өнеркәсіптик қызмет, көлік шығарындылары және агрохимикаттарды қолдану нәтижесінде қоршахан ортаға түседі. Бұл ластаушы заттар топыраққа жиналып, ауыл шаруашылығы өндірісіне, жер асты суларының сапасына және биологическиелық әртүрлілікке ұзақ мерзімді қауіп төндіреді. Зерттеу әдістемесі даллық сынама алуды, зертханалық талдауды және ластану ошақтарынок визуализации үшін ГАЖ технологииларын қолдана отырып, геокеңістіктік бағалауды қамтиды. Ауыр металдардың ауа мен топырақтағы концентрации ластану деңгейин анықтау үшін ұлттық және халықаралық экологическиялық қауіпсіздік стандарттарымен салыстырылды. Сонымен қатар, зертеу металдармен ластанудың экологическиялық қауіптерін және олардың адам денсаулығына әсерін бағалауға бағытталған. Ауыр металдардың созылмалы әсері тыныс алу ауруларына, неврологиялық бұзылуларға және канцерогендік әсерлерге әкелуі мүмкін.
Зерттеу нәтижелері ең қатты зардап шеккен аймақтарды анықтап, ластануды азаиту шараларын, соны ішінде шығарындыларды бақылауды күшейту, тұрақты жер пайдалану тәжірибесин на английском языке және экологическиялық нормаларды қатаңдату жөнінде ұсыныстар береді. Бұл зерттеу аймақтың экологическиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ұзақ мерзімді мониторинг жүйесін және ластануды басқару стратегияларынок әзірлеуге ықпал етеді.
